چوقای بختیاری در فهرست آثار ملی به ثبت رسید

سایت خبری شهر اولین ها// چوقا به عنوان یازدهمین اثر صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.

به گزارش سایت خبری شهر اولین ها، بیشتر اقوام مختلف دارای لباس مخصوصی هستند که برای آن‌ قوم احترام خاصی دارد و تقریبا همگان به این امر آگاه هستند. در این راستا در استان چهارمحال و بختیاری که متشکل از چهارمحالی‌ها و بختیاری‌هاست لباس مخصوصی برای مردم غیور و سلحشور قوم بختیاری وجود دارد که آن را چوقا می‌نامند که به تازگی در فهرست آثار ملی کشور به عنوان یک اثر معنوی به ثبت رسیده است.

برای ارزش این لباس همین بس که اعلام کنیم در زمان انقلاب مشروطه مشروطه‌خواهان بختیاری با این لباس معروف تهران را فتح کردند و پایه‌های انقلاب مشروطه را محکم کردند.

چوقابافی

یکی از رشته‌های بومی صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری چوقا بافی (چوخا بافی) نام دارد. این هنر دستی در زمره صنایع دستی عشایر و زیر گروه بافته‌های داری قرار دارد. چوقا (چوخا) عبا یا پوشاکی است بلند شبیه پالتو که عشایر بختیاری از آن استفاده می‌کنند، قدمت چوقا به ۱۳۰ سال قبل می‌رسد و چوقاهای اولیه در طایفه‌ای به نام لیواس که در ایل چهار لنگ است اولین چوقاها را که ابتدا توسط بزرگان و خوانین موردپسند و استفاده قرار گرفت و در فاصله کمی به عنوان یک پوشش رسمی تمام افراد ایل بختیاری قرار گرفت.

چوقا به عنوان شاخص‌ترین هنر دستی زنان عشایر بختیاری است که همین ویژگی در معرفی (از نظر پوشاک) مردان بختیاری را با سایر اقوام متمایز می‌‌سازد.

 این هنر دستی که از نظر ظرافت بسیار نازک و از سایر فرآورده نساجی سنتی کشور است که هم در فصول گرم و هم سرد به علت خاصیت هم دمایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

نخ پنبه‌ای نمره ۸ (در مقیاس متریک) و خامه طبیعی (پشم) با نمره ۱۰ (در مقیاس متریک) مواد اولیه چوقا را تشکیل می‌دهد.

این بافته عشایری به دو صورت دار زمینی و دستگاه پدالی (وردی) بافته می‌شود.

در روش دار زمینی بافنده پس از تهیه ریشه نخ‌های پنبه‌ای را به عرض ۵۰ تا ۷۰ سانتیمتر و طول ۲ الی ۲٫۵ متر (بسته به اندازه مورد نظر) بر روی دار زمینی به صورت نوار به اندازه ذکرشده چله‌کشی می‌نماید سپس مانند سایر بافت‌ها برای پیزبندی و پشت پیز (ورت و پشت ورت) نصب می‌کنند.

(تارهای ریشه به صورت یک در میان تنظیم و برای ایجاد دهانه بافت) سپس با استفاده از خامه‌های سفید خود رنگ(سفید اعلا) شروع به بافت می‌کند، در بافت چوقا دو رنگ به کار می‌رود (سفید و سیاه و سرمه‌ای) که رنگ سیاه برای ایجاد نقوش خطی به کار رفته و خامه سفید کل زمینه بافت را تشکیل می‌دهد پس از پایان کار بافت بافنده دو تکه نوار بافته شده را به روش خاصی به یکدیگر مونتاژ و متصل می‌کنند این اتصال طوری است که نقوش خطی و هندسی دقیقا بر پشت و روی شانه و کمر قرار گرفته و دوخت می‌شود این پوشاک دارای آستین یا جیب بیرونی نیست بعضا پس از بافت بر روی شانه‌ها یا زیر آستین آویزهای شرابه‌ای‌(منگوله‌های الوان) نصب می‌کنند.

 این روش بافت توسط بافندگان در استان چهار محال و بختیاری رایج است.

در روش دوم یعنی دستگاه نساجی (پدالی – وردی) که توسط استادکاران شوشتر و دزفول در خوزستان و استادکاران در الیگودرز و ازنا در لرستان صورت می‌پذیرد چله‌های پنبه‌ای بر روی دار پدالی چله دوانی کرده و سپس ورد چینی دهانه بافت صورت گرفته و با رشته طناب وردها به پدال چوبی زیر پای استاد متصل می‌گردد سپس با استفاده از ماسوره نخ‌های پشمی از یک طرف بافت به طرف دیگر برده و با کوبه مربوطه یک ردیف را می‌کوبند (تار و پود به هم چفت می‌گردد) سپس دهانه بافت با حرکت پدال‌های زیر پا عوض و ماسوره حاوی نخی در یک ردیف دیگر جای می‌گیرد و این امر تا پایان بافت ادامه دارد و بقیه مراحل کار در هر دو روش مشترک است.

*بهترین نوع چوقا در چهارمحال و بختیاری بافت می‌شود

چوقاهای بافته شده در استان چهارمحال و بختیاری از بهترین نوع چوقا هستند که هر طایفه از ایل سعی در مرغوبیت بافت را دارند در حال حاضر بهترین نمونه چوقا(از نظر بافت، ظرافت و …) در این استان متعلق به طایفه کیارسی کیومرثی) موری (مورزی) است.

چوقا را شبیه پالتو یا عبا می‌پوشند و بلندی آن بر سر زانو می‌رسد و لبه‌های آن از پایین بر روی هم می‌افتد و به سبب فیزیک خاص فرم و ساختار آن به پوشنده آن صلابت می‌بخشد.

رنگ‌های به کار رفته در چوقا سفید و مشکی (سرمه‌ای) است که تنها خامه الوان آن (سرمه‌ای) را به سبک گیاهی سنتی و با ثبات بالا رنگ‌رزی کرده و مورد استفاده قرار می‌گیرد.

جالب اینکه در گذشته بافندگان برای بافت چوقا خامه‌ها را به روش دستی می‌ریسیدند و به لحاظ ظرافت و باریکی زیاد نخ‌های دست‌ریس، ریسنده با استفاده از پره چوبی (پیلی) و ایجاد سوراخ بر روی ناخن شصت دست چپ نخ‌های پشمی را از نظر ضخامت به صورت یکسان می‌ریسیدند.

اما در حال حاضر مواد اولیه مصرفی را به صورت آماده از بازار تهیه می‌کنند.

در رابطه با نقوش چوقا نقل قول‌های زیادی وجود دارد از جمله عده‌ای اعتقاد دارند نقوش هندسی چوقا برگرفته از شاخ‌های گوسفند نر بزرگ که نقش رهبری گله را به عهده دارد و نمادی از صلابت، قدرت، ایستادگی است که به مرور خطوط هندسی کمی تغییر کرده و از شکل آن دور شده است.

بافت چوقا در بیشتر نقاط بختیاری شهرستان‌های کوهرنگ و فارسان رواج دارد و هنوز این بافت با ارزش به عنوان پوشش رسمی مردان عشیره بختیاری و در جشن‌ها، اعیاد و مراسم مورد استفاده قرار دارد.

*چوقای بختیاری در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد

معاون صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان چهارمحال و بختیاری از ثبت چوقا با قدمت ۱۵۰ ساله به عنوان یازدهمین اثر میراث معنوی در فهرست آثار ملی کشور خبر داد و اظهار کرد: چوقا به عنوان یکی از صنایع دستی عشایری استان چهارمحال و بختیاری به شمار می‌رود که در جلسه شورای ثبت میراث فرهنگی کشور در مورخ ۱۵/۱۰/۹۳ مورد تائید و به ثبت ملی رسید.

مهرداد رئیسی با بیان اینکه بومی بودن، اصالت داشتن، نقوش و بافت خاص آن در منطقه از مهم‌ترین ویژگی‌های بارز برای ثبت این اثر به‌شمار می‌رود افزود: با ثبت چوقا تعداد آثار ثبت ملی ثبت شده در بخش صنایع دستی استان چهارمحال و بختیاری به ۱۱ اثر شامل نمکدان، انبر، بند تاراق (داراق)، چاقو، قیچی، نمد، لچک، وریس، قفل، گیوه و چوقا رسیده است.

*چوقا در بین قوم بختیاری دارای احترام خاصی است

مدیرکل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری اظهار داشت: چوقا لباس منحصربه‌فرد مردان بختیاری است و برای این لباس ارزش خاصی قائل هستند.

بهمن عسگری سوادجانی بیان داشت: مردان بختیاری این لباس را به عنوان پالتو می‌پوشند که در حال حاضر در بین مردان قوم بختیاری همه از آن استفاده می‌کنند.

وی اظهار داشت: در جشن‌ها و مهمانی‌ها که بیشتر مردان بختیاری از این لباس مخصوص استفاده می‌کند زیبایی‌ها و اهمیت آن در بین قوم بختیاری بیشتر نمایان می‌شود.

*چوقا بیان کننده گوشه‌های از هنرهای زنان عشایر بختیاری است

کارشناس صنایع دستی اداره‌کل میراث فرهنگی صنایع دستی و گردشگری چهارمحال و بختیاری گفت: چوقا دست‌بافته زنان عشایر بختیاری است که این لباس را با عشق و علاقه فراوان برای مردان و پسرانشان می‌بافند.

محمدرضا طاهرپور بیان داشت: برای بافت این چوقا زنان عشایر بختیاری سختی‌های فراوانی را به جان می‌خرند تا بتوانند لباس مخصوص قوم خود را تهیه و بر تن مردان و پسرانشان بپوشانند.

وی تاکید کرد: چوقای بختیاری با کد شناسایی ۱/۱/۹۹/۵۴-۷ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

منبع : فارس