راهکارهای پیشنهادی برای حل معضل بیکاری مسجدسلیمان

شهر اولین ها//دکتر اله‌کرم صالحی : اخیراً در گزارشی که از سوی دولت در خصوص آمار بیکاری شهرهای ایران در رسانه‌ها منتشر شده است، از نظر نرخ بیکاری، شهر مسجدسلیمان (واندیکا) در صدر قرار گرفته است. نرخ بیکاری مسجدسلیمان درسال ۱۳۵۵ برابر۵/۱۱% ، در سال ۱۳۷۵ معادل ۴/۲۲% ، در سال ۱۳۸۵ برابر ۳۲% و برابر سرشماری اخیر ۴/۴۳%  گزارش شده است. شهری که به واسطه اکتشاف نفت و گاز دارای ده‌ها اولین‌ها بود که در آن زمان در تارک شهرهای ایران و خاورمیانه از نظر رونق اقتصادی بی نظیر و همچون نگینی می‌درخشید. پس از ۵۰ سال استخراج و غارت منابع نفتی توسط بیگانگان، در دهه ۱۳۴۰ تولید نفت در این شهر روندی کاهشی یافت و بتدریج دوران طلایی آن بعلت بی توجهی مسئولین وقت برای ایجاد بسترهای رشد آتی این شهر در اوج دوران شکوفایی و انتقال مراکز تصمیم گیری شرکت نفت به اهواز، رو به افول نهاد و آثار منفی آن تا به امروز بیش از پیش ادامه دارد. گرچه قبلاً وضعیت رو به زوال اقتصادی و اجتماعی این شهرستان در سخنرانی‌ها ، همایش‌ها و رسانه‌ها بطور کم و بیش هرازگاهی مطرح شده است اما متاسفانه اقدامات اجرایی برای بهبود وضعیت فوق در سطح بسیار ناچیزی بوده است و وضعیت زندگی و معیشتی مردم شریف شهرستان مسجدسلیمان و حومه (اندیکا، لالی و هفتکل که همگی یک حوزه انتخابیه برای نمایندگی مجلس محسوب می شوند) امروزه در وضعیت بحرانی قرار گرفته است.

این وضعیت معلول عوامل گوناگون و بسیار زیادی است که از آنجمله می‌توان به وابستگی شدید به نفت و کاهش تدریجی استحصال منابع نفتی، پراکندگی جغرافیایی وجمعیتی، واقع‌شدن در منطقه غیر‌مسطح از نظر معماری شهری و وجود چاه‌های نفتی در حریم شهر، عدم برنامه ریزی صحیح و بلندمدت، عدم کشف پتانسیل‌های بالقوه محیطی، فرصت سوزی بعلت بروزجنگ تحمیلی۸ساله، وجود مدیران با دانش کم و موروثی، فعال نبودن NGO های محلی، عدم اختصاص بودجه های مناسب، بی برنامگی در توسعه شهری، نبود سرمایه‌گذاریهای زیربنایی مناسب، مهاجرت نخبگان و نیروهای مستعد بدلیل نبودن فرصت‌های شغلی و امکانات مناسب زندگی، آلودگی‌زیست محیطی بدلیل نشت گازهای زیر زمینی و…… اشاره نمود.
با اینحال و علیرغم مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موجود، با وجود ۶۰۰ حلقه چاه نفت ومنابع سرشار گاز ، رود کارون و ذخایر آبی سدهای بزرک کشور ، منابع طبیعی متنوع ، اراضی مرغوب ومستعد ، آثار باستانی و تاریخی متعدد و جاذبه‌های توریستی و گردشگری گوناگون در منطقه ، می‌توان با تلاش و اراده جمعی مسئولین محترم استان و شهرستان و نماینده فعال آن، برای حل بحران این شهرستان ، برنامه‌های کوتاه مدت و میان مدتی را تدوین و با مدیریت بهتر، گام‌های اساسی و مناسب در زمینه توسعه اقتصادی، اجتماعی، ایجاد اشتغال و تولید برداشت. در این راستا پیشنهاداتی به شرح زیر ارائه می گردد، باشد که مورد توجه مسئولین امر قرار گیرد:
۱- بررسی طرحهای استحصال گازترش ، تولید گاز شیرین ، تولید میعانات گازی ، تولید گاز مایع وگوگرد، صنایع فراوری نفتی در شهرستان مسجدسلیمان ، هفتکل و حومه
۲- بررسی طرح احداث کارخانه تولید اتان جهت مصرف پتروشیمی
۳- راه‌اندازی جدی کارخانه پتروشیمی مسجدسلیمان به منظور ایجاد اشتغال که از مصوبات دور اول ریاست جمهوری بوده است.
۴- وجود ارتفاعات مختلف مانند کوه‌های شو ، کینو ، منار ، ادیو ، دلا، لیله ، تاراز ، تازه و …. و وزش باد به طور مداوم در آن مناطق ، قابلیت امکان ساخت نیروگاههای بادی و تجدید پذیر که مورد توجه و حمایت سازمان انرژی نو نیز می باشد ، را دارد که می توان از مسئولین برای اینکار و سرمایه‌گذاران بخش خصوصی دعوت به همکاری و سرمایه‌گذاری نمود.
۵- تشویق سرمایه گذاران بومی جهت احداث مولدهای مقیاس کوچک برای تولید انرژی (برق) در ظرفیت‌های ۵ ، ۱۰و ۱۵ مگاوات در مناطق چهارگانه. هر نیروگاه ۱۵ مگاواتی در حدود ۲۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز دارد که امکان ۲۵۰ شغل را فراهم می کند و وزارت نیرو در این خصوص حمایت و همکاری لازم را می نماید.
۶- وجود رود کارون در این منطقه خود یکی از منابع مهم و بالقوه برای ایجاد طرح‌های گوناگون اعم از تولیدی ، کشاورزی ، گردشگری و … از پایین دست سد کارون ۳ تا سد گتوند می باشد. برای ارائه طرح‌های مفید می توان از یک کارگروه قوی در این خصوص بهره جست.  مثلا می‌توان در حد فاصل دو سد مسجدسلیمان و گتوند در کنار دوطرف رودکارون جاده ساحلی احداث نمود و شهرکهای گردشگری و تفریحی ، دهکده توریستی ، مزارع پرورش درخت و تولید  چوب ، مراکز آموزش غواصی در استخرهای کنار رودخانه ، استخرهای پرورش ماهی وایجاد مسیر کوهپیمایی و پیاده روی در مسیر رودخانه و ………..بوجود آورد. یا می توان در پشت سدهای مسجدسلیمان و سد شهید عباسپور مرکز تله کابین ایجاد نمود.
۷- وجود چشمه‌های طبیعی در منتهی الیه مناطق شمال شرقی مسجدسلیمان (اندیکا و لالی) را می توان به عنوان منبعی برای احداث کارخانه آب معدنی ، ایجاد مزارع محصولات گلخانه ای ، توسعه باغات (شامل انار، انجیر، انگور، سیب، زردآلو، گلابی و هلو و….)، کشت‌های هیدروپونیک و احداث استخرهای پرورش ماهی آب سرد دانست. اینکار مستلزم شناسایی پتانسیل‌های بالقوه و آموزش مردم با تکنولوژی‌های نوین است. از جمله این چشمه‌ها می‌توان به چشمه آّب سبز سد شهید عباسپور ، چشمه بی‌بی ترخون ، چشمه سربازاران سوسن سرخاب ، چشمه آّب  تنگ سرد للر ، چشمه آّب کدی کتک ، چشمه آّب تاراز و…….. اشاره نمود.
۸- در دو منطقه لالی و اندیکا بواسطه وجود کوههای پراکنده و اراضی مرغوب دشت‌های کوهپایه‌ای در زمستان سیلاب‌های بارانی فراوانی وجود دارد که می توان با احداث مخازن ذخیره آب (سدهای مخزنی) در نقطه صفر شیب‌ها ، آب‌های سیلابی را مهار و سپس برای مدت چندین ماه از آنها برای مصارف کشاورزی بویژه آبیاری مزارع دیم استفاده نمود.
۹- شناسایی آبشارهای طبیعی در مناطق لالی و اندیکا و ایجاد پارکهای آبی در مجاورت آنها
۱۰- با توجه به وجود آثار باستانی تاریخی و زیارتی گوناگون در منطقه و وجود دو سد بزرگ آبی و تالاب طبیعی شیمبار و جزیره زیبای سد شهید عباسپور و تولیدات صنایع دستی بنظر می رسد نقش سازمان میراث فرهنگی و گردشگری در این مناطق باید نقش پررنگ و حتی محوری در سطح استان داشته باشد. برای حفظ اکوسیستم طبیعی تالاب شیمبار باید اعتبار لازم هر چه سریعتر اخذ و در اطراف آن حصارکشی نمود تا محیط طبیعی آن محفوظ بماند متاسفانه این محیط طبیعی زیبا در حال انقراض می باشد.
۱۱- فعال نمودن شهرکهای صنعتی به منظور ایجاد اشتغال در هر چهار بخش با دادن آموزش و مشوقهای لازم .
۱۲- استفاده از منابع صندوق توسعه ملی برای ارائه طرحهای اقتصادی و تولیدی.
۱۳- بررسی و ایجاد طرحهای تولیدی از طریق سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران با توجه به ظرفیت‌های بالقوه موجود. این مناطق دارای استعداد واحدهای صنعتی مانند احداث کارخانه تولید آجر ، گچ  ، سنگ گرانیت، آسفالت ،  سرامیک ، آرد سفید ، شیشه ، نوشابه ، تولید قطعات بتنی پیش ساخته ، تولید تیرهای بتنی برق و….. و واحدهای تولید کشاورزی وغذایی مانند کشتارگاه صنعتی ، تولید ادوات کشاورزی ، ساخت سیلو ، تولید خمیر کاغذ فلوتینگ از کاه و کلش ، تولید خمیر کاغذ از ضایعات کشاورزی ، استحصال تانن از پوست گردو ، تولید فراورده‌های لبنی ، پرواربندی گاو وگوسفند ، مرغداری گوشتی ، پرورش قارچ خوراکی ، پرورش گیاهان دارویی ، پرورش گل و گیاهان زینتی ، فراوری زیتون و روغن زیتون ،  پرورش زنبور عسل ، پرورش و تکثیر ماهی در دریاچه سدها و ……. می باشد.
۱۴- راه اندازی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی در اندیکا یا لالی برای طرح های مختلف کشاورزی با توجه به استعدادهای طبیعی بسیار خوبی که این مناطق دارند.
۱۵- تامین منابع اعتباری برای اصلاح هندسی تقاطع‌ها ، ساماندهی معابر ورودی شهر ، نوسازی ناوگان حمل و نقل درون شهری ، بهسازی روکش راه های اصلی ، آسفالت راه‌های روستایی و تقویت ماشین آلات راهداری در هر چهار منطقه(مسجدسلیمان، لالی، اندیکاو هفتکل). متاسفانه اقدامات عملی در این خصوص بعلت عدم تخصیص مناسب اعتبارات مورد نیاز بسیار ناچیز و کند می باشد.
۱۶-احداث هر چه سریعتر جاده دو طرفه مسجد سلیمان – اهواز(جاده فعلی یکی از جاده‌های حادثه خیز کشور محسوب شده است)  و همچنین احداث جاده شمالی استان از ایذه ، اندیکا ، لالی تا دزفول از طریق منابع اعتباری استانی از طریق راه وترابری
۱۷- توسعه مرکز شهر براساس مدل جامع شهری و مناطق گل گیر، هفتکل و لالی از طریق اعتبارات شرکت نفت (اعتبارات دو در هزار اختصاصی)
۱۸- تعریض جاده اندیکا تا سد شهید عباسپور از اعتبارات وزارت نیرو بواسطه استفاده اختصاصی دو نیروگاه موجود
۱۹- استفاده از اعتبارات عمرانی روستایی و برنامه ریزی در جهت توسعه و حل مشکلات روستاها که با توجه حجم زیاد روستاها در این مناطق، این موضوع می تواند بستری خوبی را برای ایجاد اشتغال فراهم کند
۲۰- اجرای طرح آبرسانی اندیکا و لالی با توجه به فرسودگی لوله‌های قدیمی به منظور تامین آب شرب سالم
۲۱- احداث یک بیمارستان بزرگ و مجهز به تجهیزات پزشکی در مجاورت دانشگاه  آزاد اسلامی مسجدسلیمان. تقویت و بهبود وضعیت بهداشت و درمان در هر چهار منطقه مستلزم تشکیل یک کارگروه تخصصی و شناسایی پتانسیل های بالقوه در سطح ایران و دعوت آنان برای سرمایه‌گذاری در بخش درمان می باشد. با وجود دو سد بزرگ برق آبی ، کارخانه سیمان ، شرکت نفت و گاز ، پتروشیمی در دست تاسیس و ادارات متعدد دولتی و شرکتهای پیمانکاری در منطقه ، خدمات درمانی بیمارستان سازمان تامین اجتماعی در حد یک درمانگاه خصوصی کوچک می باشد و ضرورت دارد این بیمارستان تجهیز و توسعه یابد تا بتواند خدمات درمانی بیشتری را در مسجدسلیمان پوشش دهد و خود زمینه اشتغال صدها نفر را بصورت مستقیم و غیر مستقیم ایجاد می کند.
۲۲- راه اندازی رشته‌های کارشناسی ارشد در دانشگاه آزاد اسلامی مسجدسلیمان با توجه به پتانسیل آن
۲۳- راه اندازی دانشگاه آزاد اسلامی در شهرستان‌های هفتکل ، اندیکا و لالی
۲۴- ایجاد یک پارک جنگلی بزرگ در حد فاصل دو راهی لالی و دروازه ورودی مسجدسلیمان و توسعه فضای سبز در چشم انداز ورودی شهر مسجدسلیمان از محل دو در هزار اعتبارات شرکت نفت
۲۵- شناسایی سرمایه‌گذاران اهل منطقه مقیم سایر استان‌ها و کشورها جهت دعوت و جذب سرمایه های بلا استفاده آنها در جهت رشد و آبادانی منطقه
۲۶- بررسی طرح احداث جاده جنوب به شمال ایران از طریق مسیر مسجدسلیمان- اندیکا – الیگودرز – تهران – شمال . این مسیر کوتاه‌ترین مسیر جنوب به شمال ایران می باشد.
۲۷- پیگیری اجرای طرح‌های مصوب شده در سفرهای رییس جمهوری که اغلب در حد تصویب روی کاغذ باقی مانده‌اند مانند احداث کارخانه آلومنیوم

برای تحقق چنین اهدافی و بالاخص حل مشکل حاد بیکاری باید  :
افراد توانمند و مجرب را شناسایی و با قرار دادن آنها در راس ادارات؛ مسئولیت بهبود و اصلاح امور را به آنها سپرد.
مسئولان ناکارآمد و موروثی چندین ساله را در سطح ادارات جابجا نمود.
تشکیل کارگروه‌های توانمند و علاقمند در قالب انجمن‌های سازندگی (NGO های محلی) در چهار بخش مسجدسلیمان ، هفتکل ، لالی و اندیکا به صورت جداگانه تحت عنوان ستاد توانمندسازی هر منطقه. سپس بصورت منظم جلساتی را با آنان به منظور بررسی مشکلات اساسی هر بخش و تعیین راهکارهای مناسب برای حل مشکلات با حضور مسئولین شهرستان برگزار نمود. یکی از وظایف این کارگروهها باید ارائه طرحهای جدید کسب و کار باشد.
اعتبارات دو در هزار مناطق نفتی مصوبه مجلس و همچنین توزیع عادلانه منابع مالی و اعتباری را بطور جدی پیگیری نمود.
فرصتی را فراهم نمود تا با سهیم نمودن بانکها و استفاده از منابع مالی و نقدینگی آنها و با فعال نمودن بخش خصوصی، طرح‌های اشتغالزایی را به صورت متنوع در مناطق و زمینه‌های گوناگون اجرایی نمود.
حتی الامکان از جذب و بکارگیری نیروهای غیربومی در بخش‌های صنعتی و تولیدی جلوگیری نمود.
با توجه به حجم زیاد روستاها در این مناطق ، برای توسعه روستایی ابتدا فرهنگ اشتغال‌زایی و کارآفرینی روستایی را بصورت خصوصی یا کارگروهی یا در قالب تعاونی آموزش و ترویج داد. چنانچه موضوع درآمدزایی در روستا محقق شود آنگاه زیرساخت‌های عمرانی و خدمات اجتماعی شکل خواهد گرفت. فرآوری محصولات کشاورزی و دامی روستا و تبدیل آنها به کالاهای دیگر و با ارزش‌تر موجب خلق ارزش افزوده و تحریک تولید می شود.

مسجدسلیمان، هزارتوی مشکلات و دغدغه‌‌های نماینده

این روزها نمایندگان انتخابی مردم دغدغه کار و تحول در حوزه انتخابیه خود دارند. اما شهر مسجدسلیمان با مشکلات خاص وعدیده‌ای که دارد با اکثر شهرهای کشور متفاوت می‌باشد و دغدغه نماینده آن به مراتب بیشتر خواهد بود. مشکلاتی که نمایندگان قبلی با همه توانی که بکار گرفتند، نتوانستند آنچنان که در شان و سزاوار مردم نجیب و شهیدپرور آن بوده اقدامات موثر و سازنده‌ای انجام دهند. برخی از این مشکلات خاص بشرح زیر می باشد:
حوزه انتخابیه مسجدسلیمان یک شهر نیست بلکه ۴ شهر با بافت اقلیمی متفاوت و مشکلات گوناگون که دو شهرنفتی آن دارای ساختاری فرسوده و دو شهر جدید آن فاقد کمترین امکانات شهری است.
نرخ بیکاری غیر متعارف و بسیار بالا که از این نظر طبق آمار رسمی همه چهار شهر آن جزو اولین‌های کشور هستند
قرار گرفتن وضع معیشتی و اقتصادی اکثریت قاطع مردم شریف آن در زیر خط فقر
شیوع آلودگی زیست محیطی ناشی از نشت گازهای زیر زمینی و اثرات تبعی آن بر سلامت و زندگی مردم
نبود امکانات بهداشتی مناسب متناسب با ظرفیتهای جمعیتی در همه چهار منطقه
فقدان زیرساخت‌های لازم برای استقرار واحدهای صنعتی، تولیدی و معدنی
نبود زیرساخت‌های مناسب شهرنشینی و عدم برنامه‌ریزی مناسب در افق میان‌مدت و بلندمدت
وجود بافتهای فرسوده ادارات دولتی و کمبود امکانات خدمات رسانی مناسب
نداشتن جاده‌های اولیه در همه چهار شهرکه جاده اصلی آن به اهواز جزو ۲۰ جاده حادثه خیز کشور می‌باشد و تکرار حوادث ناشی از تصادفات مرگبار جاده‌ای گویای این واقعیت است.
۱۰- وجود ترکیبی از بافت بهم‌تنیده جمعیتی شهری، روستایی و عشایری و حجم زیاد روستاهای پراکنده
۱۱- با وجود اراضی حاصلخیز فراوان و سدهای بزرگ آبی، کشاورزی آن، سنتی و غیرمکانیزه است
۱۲- وجود روند افزایشی پدیده‌های نامطلوب اجتماعی از قبیل فقر، بیماری، افسردگی، اعتیاد، طلاق و خودکشی
باوجود این مشکلات اساسی در چنین شرایطی پذیرفتن مسئولیت آنهم در حد نمایندگی که همه آحاد و اقشار انتظارات گوناگونی از وکیل خود دارند واقعا بسیار سخت می‌باشد. با چنین مشکلات ساختاری و زیربنایی واقعا چه انتظاری از یک نماینده مجلس می‌توان داشت؟ هریک از شهرهای موجود کشور نسبت به گذشته بتدریج از هر نظر رشد و توسعه یافته‌اند اما مسجدسلیمان و هفتکل با قدمت بیش از ۱۰۰ سال بتدریج پسرفت داشته‌اند بگونه‌‎ای که محل زندگی با نشاط ۵۰ سال قبل آن، اکنون به مخروبه‌های جزیره‌ای غیرقابل زندگی تبدیل شده است. این مشکلات بعضا وارث چندین دهه بی برنامگی است آیا می‌توان آنها را طی یک دوره کوتاه مدت برطرف نمود؟ حل مشکلات زیربنایی حوزه انتخابیه مسجدسلیمان مستلزم عزم جمعی مسئولین محلی، استانی و دولتی، شناسایی پتانسیل‌های بالقوه و فرصت‌ها، تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت و الویت‌بندی آنان و تخصیص اعتبارات مناسب می‌باشد و انتظار از نماینده مجلس به تنهایی برای حل این مشکلات به سراب شباهت دارد. با اینحال و علیرغم مشکلات اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی موجود، با وجود ۶۰۰ حلقه چاه نفت ومنابع سرشار گاز وامکان استفاده از دو درصد اعتبارات مناطق نفتی، رود کارون و ذخایر آبی سدهای بزرگ کشور، راه‌اندازی مجتمع پتروشیمی و کارخانه آلومینیوم، منابع طبیعی متنوع، اراضی مرغوب ومستعد، آثار باستا مشکلات مسجدسلیمان نباید از نماینده به صورت غیرواقعی توقع و انتظار معجزه